Het is onze uitkeringsadvocaten al lang een doorn in het oog dat gemeenten op grond van de wet verplicht zijn om tot terugvordering en boeteoplegging over te gaan bij schending van de inlichtingenplicht. De inlichtingenplicht houdt in dat de uitkeringsgerechtigde (vanaf het moment van de bijstandsaanvraag) verplicht is om op verzoek van de gemeente én uit eigen beweging mededeling te doen aan de gemeente van alle feiten en omstandigheden waarvan redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat deze van invloed kunnen zijn op arbeidsinschakeling of het recht op bijstand.
In de praktijk leidt dit vaak tot schrijnende situaties die niet door de wetgever bedoeld zijn. Als voorbeeld kan dienen de ‘boodschappenaffaire’ in de gemeente Wijdemeren, waarin een bijstandsgerechtigde ruim 7.000 euro aan de gemeente moest terugbetalen omdat haar moeder regelmatig boodschappen voor haar deed.
Bijstandsgerechtigden kunnen het hoofd vaak niet boven water houden en kunnen de eindjes maar net aan elkaar knopen door bijvoorbeeld af en toe een kleine financiële bijdrage of etenswaren van familie of vrienden te ontvangen. Officieel moeten al deze bijdragen aan de gemeente worden opgegeven en er dient een sluitende administratie te worden bijgehouden. Dat gebeurt in de praktijk natuurlijk niet, en het niet doorgeven is ook hoogstwaarschijnlijk geen bewuste overtreding van de inlichtingenplicht. Men probeert meestal simpelweg met de beste bedoelingen te overleven.
Met andere woorden: de menselijke maat ontbreekt door aan elke (onbedoelde) schending van de inlichtingenplicht automatisch een terugvordering en boete te koppelen. Nog los van het predicaat ‘uitkeringsfraudeur’. Dat hebben de meeste mensen niet verdiend.
Om aan de gemeenten meer ruimte te geven zelfstandig een afweging te maken over het in voorkomende gevallen al dan niet terugvorderen, is de Initiatiefwet vergroten beslissingsruimte gemeenten bij terugvordering bijstand ingediend.
Hoewel onze uitkeringsadvocaten dit initiatief toejuichen, omdat daarmee wellicht de meest schrijnende gevallen niet meer zullen voorkomen, vragen wij ons wel af of de wet – na invoering – niet zal leiden tot willekeur en meer procedures. Immers: waar legt de gemeente de grens en op basis waarvan? Er zullen altijd grensgevallen blijven bestaan en door een uitbreiding van de regels zullen de grensgevallen en (bezwaar)procedures wellicht in aantal toenemen.
Als u hierover vragen hebt, kunt u vanzelfsprekend altijd contact opnemen met een van onze uitkeringsadvocaten.
